Akitania Berria-Euskadi Nafarroa Euroeskualdeko unibertsitateek eta erakundeek, elkarrekin lankidetzan aritzera ohituta daudenek, lankidetza hori formalizatzea erabaki dute, mugaz gaindiko udako ikastaroak antolatuz. Euroeskualdeko unibertsitate eta ikerketa-zentroen artean 2019tik antolatutako bileren emaitza dira uda ikastaro hauek: Bordeleko Unibertsitatea (UB), Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU), UPV/EHUren Udako Ikastaroak, Bordeleko Montaigne Unibertsitatea (UBM), Paueko eta Aturriko Herrialdeetako Unibertsitatea (UPPA), Nafarroako Unibertsitate Publikoa (UPNA/NUP), Euskampus Fundazioa eta CNRS-IKER; eta tokiko erakundeen laguntzarekin, Gipuzkoako Foru Aldundiaren, Euroregion Nouvelle Aquitaine-Euskadi-Navarreren (NAEN) eta Communauté d’ Agomérérationen. MSH Bx 2023an batu zen proiektura.
Lurralde eleanitz eta kulturarteko honek eta partzuergoko unibertsitate eta erakundeek koloreztatzen dituzte udako eskolak, bai edukiari dagokionez, bai formari dagokionez, bakar eta erakargarri bihurtzen dituzte akademiako jendearentzat, zientzialarientzat eta gizarte zibilarentzat oro har. Lurraldeak gizarte eleaniztunen erronkak eta aukerak gogoetatzera gonbidatzen du, baita gizabanako eleaniztuna gizarte- eta hezkuntza-egoeretan eraikitzera ere. “Mugaz gaindiko” gaiak muga fisiko, linguistiko eta sinbolikoekin gogoeta egitera eta esperimentatzera bultzatzen gaitu, gure gizarteetan, bereziki euroeskualdeetan, konplexutasun eta inklusio nozioak elkarrizketan jarriz. Ildo horretan, mugarteko uda ikastaroek gizarte anitzen arteko konfrontazioaren edo lankidetzaren ondoriozko egiturei, trukeei, mugikortasunari, migrazioei, sorkuntzei edo produkzioei lotutako gaiak planteatzen dituzte, eta hainbat lurralde-eskala konbinatzen dituzte (tokikotik nazioartekora).
Mugaz gaindiko udako eskolaren lehen bi edizioak 2022ko eta 2023an uztailean antolatu ziren Baionan, eta topagune estrategiko gisa eta kultura arteko ezagutzak eta ezagutza eleanitzak zabaltzeko gune gisa eraginkorrak direla erakutsi dute. Hala nola, aukera eta proposamen berriak sortu dituzte epe labur, ertain eta luzera. Aipatzekoa da 2023an, 1.215 pertsonak hartu zutela parte hitzaldietan, tartean Espainia, Frantzia, Argentina eta Herbehereetako 132 adituk.
Presses Universitaires de Pau et des Pays de l ‘Adour (PUPPA) argitaletxean argitara eman dugun talde-lan honek orientabide horiek indartzen ditu, nazioarteko sustapenerako eta eraginerako tresna gisa, mugaz gaindiko alderdiak sendotu egiten baitu. Lan kolektibo horren emaitza UN@plataforman argitaratzeak orientabide horiek indartzen ditu, nazioarteko sustapenerako eta eraginerako tresna gisa onartua izateko asmoz. Plataforma Interneterako sarbide librekoa da, eta hainbat herrialde eta kontinentetako irakurle potentzialek uneoro dute sarbide librea. Presses Universitaires de Pau et des Pays de l ‘Adour (PUPPA) argitaletxeak proposatutako formatu digitalak bereziki interesgarria eta egokia dirudi, obra berean eleaniztasuna posible den heinean (hainbat hizkuntzatan idatzitako artikuluak, hala nola frantsesa, gaztelania, ingelesa, euskara edo okzitaniera) eta kapituluen edukia podcastekin, estekekin, bideoekin edo bestelako baliabide osagarriekin aberasten den heinean.
2023ko edizioko testuak biltzen dituen lan kolektibo honek “Ingurabide transmarrudunak” du izenburu, bere edukia ezaugarritzen duten inguruen aniztasuna azpimarratuz. Gilles Ferréolek “ingurumena” “gizabanakoek kolektiboki hartzen duten espazioa” bezala definitu zuen1, Maurice Halbwachs soziologoaren teoriak mugiaraziz2. Azken autore horrek soziabilidade batzuk marrazten ditu interesen moldeetatik abiatuz – bizimoduei buruz hitz egingo du –, gizabanako baten integrazioa kolektibo batean hobeki ulertzeko. Halbwachs, horrela, gizarte-fenomenoak ulertzeko espazio-baldintzez arduratzen da, kontuan hartuz espazio-banaketak eragina duela banakoek beren artean duten elkarreraginean, eta, ondorioz, ingurumenaz jabetzeko modu jakin bat dutela, errepresentazio kolektiboetan eta ekintzetan jolastuz. Bere memori kolektiboaren3 kontzeptua erabili4 eta eztabaidatu5 dute mugen ikasketetan lan egiten duten zenbait egilek, ordezkatze eta identitate kolektiboak aztertzeko, espazio-formen eta gizarte-formen artean proposatzen duen erlazioa ilustratuz. Bestalde, Boudes6 bezalako autoreek Halbwachs-en morfologia sozial hori inguruaren soziologiarekin lotzen dute, “gizarteen eta beren ingurune naturalaren arteko harremanen azterketan” diziplina arteko ekarpenak direla aitortuz7.
Lan kolektibo hau bost sailek osatzen dute, “ingurumen” anitzak erakusten dituzten eta gure mugaz gaindiko espazioaren erronkak hobeto ulertzeko aukera ematen diguten bost kurtsori dagozkienak. Lehenengo atala, ingurune soziala eta naturala lotzen dituena, Itziar Aguadok (UPV/EHU) eta Julien Rebotierrek (UPPA) zuzentzen dute, eta klima-aldaketari eta lurraldeari buruzko kapituluei buruzkoa da, ikuspegi geografiko batetik. Nahia Idoiagak (UPV/EHU) zuzentzen duen bi atalak haur eta gazteen parte-hartzea sustatuz mugak gainditzeko hezkuntza eta ikerketa proposamen bat eskaintzen duten kapituluak biltzen ditu. Ondoren, Yannick Hernándezek (UBM) proposaturiko hirugarren atalak ingurune moderno eta birtualak kateatzen ditu, bideo-ostatuen mugaz gaindiko eta nazioz gaindiko analisiak proposatzeko, erabilerei, elkarrekintzei eta bideo-praktiketan laguntzeari buruz galdeginez. Azkenik, Celine Teyssierrek (UPPA) eta Manuel Richardek (NUP) adimen artifizialaren erronkak aztertzen dituzte segurtasunaren eta justiziaren ikuspegitik.
Mugaz gaindiko udako ikastaroen helburuetako bat eta PUPPA-UN@ argitaletxearen ildoa kontuan hartuta, liburua mundu akademikora (irakasleak, ikertzaileak eta ikasleak) zein gizarte zibilera zuzentzen da. Helburua, PUPPA-UN@ eta mugaz gaindiko udako ikastaroen orientazioekin bat etorriz, entzulego espezializatu bati zuzentzea da, baina baita gizarte zibilari eta nola ez, lan horiek medio, ezagutza elkarrekin eratzea. Horrela, zientziari eta gizartearekiko zientziari buruzko Europako orientabideak lortzen laguntzen dugu. Orientabide horiek oso presente daude partzuergoa osatzen dugun goi mailako irakaskuntza- eta ikerketa-zentroetan. Espiritu berarekin, argitalpen kolektiboak lan akademikoak biltzen ditu batez ere.
Irakurleari edukiez goza dezan opa diogu, eta hura zabaltzen lagunduko duenaren esperoan geratzen gara.
Erreferentzia bibliografikoak
Liburuak eta liburu-kapituluak.Obrak eta obragaiak
- Clementi K. (2023), “Les enjeux sociaux et cognitifs du rapport à la frontière: une étude sur l’agglomération strasbourgeoise: pour une psychologie du rapport aux objets géographiques. Psychologie”, thèse inédte soutenue à l’Université de Strasbourg, Strasbourg. https://publication-theses.unistra.fr/public/theses_doctorat/2023/CLEMENTI_Kevin_2023_ED519.pdf.
- Ferréol G. (2017), Environnements et identités, Louvain-la-Neuve, EME editions.
- Halbwachs M. (1938), La morphologie sociale, Paris, Armand Colin.
- Halbwachs M. (1950), La mémoire collective, Paris, PUF.
- Velasco-Graciet H. (2006), “Le destin rebondissant des zones frontalières, d’espaces proscrits en espaces prescrits”, dans Amilhat-Szary A-L et Fourny M.-C. (dir.), Après les frontières, avec la frontière. Nouvelles dynamiques transfrontalières en Europe, La Tour d’Aigues, Editions de l’Aube, p. 71-86.
Artikuluak
- Amilhat Szary A.-L. (2015), “Identités collectives à la frontière”, Civilisations [En ligne], 60 (1), p. 81-101. https://doi.org/10.4000/civilisations.2896.
- Boudes P. (2011), “Morphologie sociale et sociologie de l’environnement: l’apport de Halbwachs à l’étude des relations entre les sociétés et leur milieu naturel”, L’Année sociologique, 61 (1), p. 201-224.
- Erll A. (2011), “Travelling memory”, Parallax, 17 (4), p. 4-18. https://doi.org/10.1080/13534645.2011.605570.
- Pfoser A. (2022), “Memory and Everyday Borderwork: Understanding Border Temporalities”, Geopolitics, 27 (2), p. 566-583. https://doi.org/10.1080/14650045.2020.1801647.
