UN@ est une plateforme d'édition de livres numériques pour les presses universitaires de Nouvelle-Aquitaine

Édition du bullaire (420-435)

par

avec la collaboration d'Ézéchiel Jean-Courret

(419) – 35. – Bulles AV et DF, articles (420) à (435).

Catalogue de 1790, n°41 [1239-1288] : Ratification de Clément V des dons et concessions faits à l’évêque d’Agen du droit de dixme des paroisses de Saint-Romain, de Sainte-Marie d’Alet, Saint-Étienne près Fraixinet, Lasserre près Montcrabeau, Saint-Jean de Campgran près Fourcès, Saint-Saturnin de Canes, Fraixinet, Saint-Martin de Bardine, Saint-Martin de Plius, Saint-Amans de Sosata) près Fraixinet, Saint-Jean de Camorchères, Saint-Vincent de Cornelhanb), Sainte-Gemme près Fourcès, Monts et la paroisse del Morar près Francescas, depuis 1239 jusqu’en 1288.Catalogue de 1790, n° 225 : Dixmes Saint-Romain, Sainte-Marie Baled, Saint-Étienne proche Freizinesc), Lasserre, Saint-Jean de Capegran, Saint-Luper de Mozenc1, Sainte-Cernine, Canaosse, Saint-Christophe de Fraixine, Saint-Martin de Barderin, Saint-Martin de Plius, Saint-Hamanted) de Sosalht, Saint-Jean de Carmorter, Saint-Vincent de Cornillan, Sainte-Jeme, paroisse de Molline, paroisse de Morar.

a) Solat C. — b) Corneillan C. — c) Frexzines C. — d) Hamantte C.

(420) [f. 77r] \In archidiaconatu Brulhiensi./ – [f. 140r] \Abjuratio domini d’Albreto super decimis diocesis Agennensis./

(421) – (AV01) = (DF01).

Sanctus Romanus, l.-d. disparu de la cne de Condom (32).

Santa Maria d’Alet, l.-d. non identifié, proche de Condom (32) ?

\Sancti Romani et Sancte Marie d’Aleta)2./ Item plus, continetur qualiter in quadam alia cotata per litteram AV qualiter Arnaldus de Lad, burgensis de Condomio3, resignavit domino nostro Agennensi episcopo omne jus quod habebat in parrochiis Sancti Romani et Sancte Marie d’Alet, et omnes alias Agennensis diocesis, ac juravit, etc.\Sancti Romani, Sancte Marie d’Alet./ Item plus, in quadam alia bulla cotata per litteram DF, continetur qualiter Natalis Arnauld de Lad, burgensis de Condomio, abjuravit, quitavit domino nostro episcopo Agennensi omnem partem jus et racionem quod et quam perciplebant in decimis parrochiarum Sancti Romani et Sancte Marie d’Alet, et omnes alias decimas agennenses. Juravit, etc.

a) Dialet D.

(422) – (AV02) = (DF02).

Sanctus Stephanus, l.-d. non identifié, proche de Fréchou (47).

[f. 77v] \Sancti Stephani./ Item plus, continetur qualiter Bernardus de Colomberio, de Medicino, gratis quitavit ac dedit domino nostro Agennensi episcopo quartam partem tocius decime parrochie Sancti Stephani prope castrum de Fraxino, ac juravit, etc.[f. 140v] \Sancti Stephani./ Item, in eadem bulla continetur qualiter Bernardus de Columberio, de Medicino, gratis dedit, donavit domino nostro episcopo Agennensi quartam partem tocius decime parrochie Sancti Stephani prope castrum de Fraxino. Promisit, juravit, etc.

(423) – (AV03) = (DF03).

Lasserre (47).

\Parrochia de La Serra./ Item plus, continetur qualiter dominus Arnaldus Lupi de La Serra, miles, et Geraldus de La Serra, frater ejus4, resignaverunt domino nostro Agennensi episcopo totam quartam partem quam habebant in decima de La Serra prope Montem Caprelli, ac jurarunt, etc.\Parrochia de La Serra./ Item plus, continetur qualiter Arnaldus Lupi de La Serra, miles, et Geraldus de La Serra, frater ejus, quitaverunt domino nostro episcopo Agennensi et resignaverunt totam quartam partem decime quam ipsi habebant in decima de La Serra prope Montem Caprelli. Promictentes, etc. Juraverunt, etc.

(424) – (AV04) = (DF04).

Sanctus Johannes de Campgrand/Caprigran, l.-d. non identifié, près de Fourcès (32).

Sanctus Lupercus de Mosencs, l.-d. non identifié de Larroque-sur-l’Osse (32)

Sanctus Johannes de La Prego/Lamprego, l.-d. non identifié proche de Fourcès (32).

\Sancti Johannis de Caprigran, Sancti Lupercii de Mosencs5, Sancti Johannis de La Prego6./ Item plus, continetur qualiter B. de Forces, miles7, dedit et concessit domino nostro Agennensi episcopo terciam partem decime parrochie Sancti Johannis de Caprigran que est prope castrum de Forces, et medietatem partem decime parrochie ecclesie Sancti Lupercii de Mosencs que est prope castrum de La Roca de Forces, et medietatem partem decime parrochie Sancti Johannis de La Prego que est in territorio dicti castri de Forces, ac omnia jura si quasa) habet in predictis parrochiis, ac juravit, etc.\Sancti Johannis de Caprigran, Sancti Lupercii, Sancti Johannis de Lamprego./ Item plus, continetur qualiter B. de Forses, miles, gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi terciam partem decime parrochie Sancti Johannis de Caprigran que est prope castrum de Forses, et medietatem partem decime parrochie ecclesie Sancti Lupercii de Mosencs que est prope castrum de La Roca de Forses, et medietatem partem decime parrochie ecclesie Sancti Johannis de Lamprego que est in territorio dicti castri de Forses, et omnes alias agennenses. Juravit, etc.

a) Sic cod. pour que.

(425) – (AV05) = (DF05) – .

Item plus, continetur qualiter nobilis domina Viana8, uxor nobilis viri domini Amanei de Lebret9, cessit et resignavit domino nostro Agennensi episcopo omnes decimas quas habebat in tota diocesi Agennensi.Item plus, continetur qualiter nobilis domina Viana, uxor nobilis viri domini Amanei de Lebret, gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi omnes decimas quas ipsa percipiebat in tota diocesi Agennensi, ac juravit, etc.

(426) – (AV06) = (DF06).

Cannes, l.-d., cne de Condom (32).

[f. 78r] \Sancti Saturnini de Canoas10./ Item plus, continetur qualiter domina Doza, uxor condam Beraldi de Birac, militis, resignavit domino nostro Agennensi episcopo decimam parrochie Sancti Saturnini de Canoas et omnes alias decimas Agennensis diocesis. Juravit, etc.[f. 141r] \Sancti Saturnini de Canas./ Item plus, in eadem bulla continetur qualiter domina Doza, uxor quondam Beraldi de Birac, militis, quitavit domino nostro episcopo Agennensi decimam parrochie Sancti Saturnini de Canoas et omnes alias decimas, si quas habet in tota diocesi Agennensi, ac juravit, etc., etc., etc.

(427) – (AV07) = (DF07).

Fréchou (Saint-Christophe) (32).

\Sancti Christofori de Fraxino11./ Item plus, continetur qualiter domina Alamana d’Astain gratis ac voluntate spontanea gurpivit domino nostro Agennensi episcopo totam decimam parrochie Sancti Cristofori de Fraxino et jus totum quod ipsa habet in predicta decima, ac juravit, etc.\Sancti Christofori de Fraxino./ Item plus, continetur qualiter domina Alamana d’Astan gratis gurpivit domino nostro episcopo Agennensi totam decimam parrochie Sancti Christofori de Fraxino et omne jus quod ipsa habebat in predicta decima, ac juravit, etc.

(428) – (AV08) = (DF08).

Sanctus Martinus de Bardino, l.-d. non identifié, cne de Nérac ?

\Sancti Martini de Bardino12./ Item plus, continetur qualiter Vitalis de Canpasa) et Arnaldus Durol et Vitalis de Bardino, laici, quitaverunt domino nostro Agennensi episcopo decimam parrochie ecclesie Beati Martini de Bardino et omnes alias Agennensis diocesis. Jurarunt, etc.\Sancti Martini de Bardino./ Item plus, continetur qualiter Vitalis de Campis et Arnaldus Durol et Vitalis de Bardino, laici, gratis quitaverunt domino nostro episcopo Agennensi decimam parrochie ecclesie Beati Martini de Bardino et omnes alias decimas diocesis Agennensis. Juraverunt, etc.

a) Campas D.

(429) – (AV09) = (DF09).

Saint-Martin-de-Plieux, l.-d., cne Condom (32).

\Sancti Martini de Plieux./ Item plus, continetur qualiter Ramundus de Sancto Martino13cessit, quitavit domino nostro Agennensi episcopo sextam decimam partem decime quam ipse percipiebat in parrochia Sancti Martini de Plieux et omnes alias Agennensis diocesis. Juravit, etc.\Sancti Martini de Plieux./ Item plus, continetur qualiter Ramundus de Sancto Martino cessit, quitavit domino nostro episcopo Agennensi decimam sextam partem decime quam ipse percipiebat in parrochia Sancti Martini de Plieux et omnes alias decimas tocius diocesis Agennensis. Juravit, etc.

(430) – (AV10) = (DF10).

Sanctus Amandus de Sosaut, l.-d. non identifié proche de Fréchou (47).

\Sancti Amandi de Sosauta)14./ Item plus, continetur qualiter Petrus de Sosaltb) gratis quitavit domino nostro Agennensi episcopo quartam partem decime quam habebat in decima Sancti Amandi de Sosalt, juxta Fraxinum, ac juravit, etc\Sancti Amandi de Sosal./ Item plus, continetur qualiter P. ‹de› Sosaut gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi quartam partem quam dicebat habere in parrochia decime ecclesie de Sancti Amandi de Sosaut, juxta Fraxinum, ac juravit, etc.

a) Fosalt E. — b) Fosalt E.

(431) – (AV11) = (DF11).

Sanctus Johannes de Camorteras, l.-d. non identifié, cne de Fourcès ?

[f. 78v] \Sancti Johannis de Camorteras15./ Item plus, nota in eadem bulla qualiter Ramundus Caramail, de Forcesio, non cohactus sed gratis, quitavit domino nostro Agennensi medietatem decime parrochie Sancti Johannis de Camorteras et omnes alias, ac juravit, etc.\Sancti Johannis de Camorcheras./ Item plus, continetur qualiter Ramundus Caramail, de Forsesio, gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi medietatem decime parrochie ecclesie Sancti Johannis de Camorcheras et omnes alias decimas diocesis Agennensis. Promisit, etc., ac juravit, etc.

(432) – (AV12) = (DF12).

Corneillan (Saint-Vincent), cne de Montréal (32)

\Sancti Vincencii de Corneliano./ Item plus, continetur qualiter Ramundus deus Caziens gratis absolvit ac cessit domino nostro Agennensi episcopo quartam partem decime parrochie ecclesie Sancti Vincencii de Corneliano et omnes alias Agennensis diocesis, ac juravit, etc.[f. 141v] \Sancti Vincencii de Corneliano./ Item plus, continetur qualiter Ramundus deus ‹Caziens› quitavit domino nostro episcopo Agennensi medietatem \quartam partem/ medietatem decime parrochie ecclesie Sancti Vincencii de Corneliano et omnes alias decimas diocesis Agennensis, ac juravit, etc.

(433) – (AV13) = (DF13).

Sainte-Gemme, l.-d., cne de Fourcès (32).

\Sancte Gemme./ Item plus, continetur qualiter Caritona), soror prioris d’Arrambuoub)16, non cohacta sed gratis, quitavit domino nostro Agennensi episcopo quartam partem decime parrochie ecclesie Sancte Gemme prope Forcesium, ac omnes alias, ac juravit, etc.\Sancte Gemme./ Item plus, continetur qualiter Na Cariton, soror prioris d’Arrumbou, gratis cessit, quitavit domino nostro episcopo Agennensi quartam partem decime parrochie ecclesie Sancte Gemme prope Forsesium, et omnes alias decimas diocesis Agennensis ac juravit, etc. Item promisit dicta Cariton \quod dictus ejus filius/ abjuraret dictam quam quartam partem decime, juramento medio, etc.

a) Cariton ou Caritoy B. — b) Arrambusu D.

(434) – (AV14) = (DF14).

Mons, l.-d., cne de Caussens (32).

\Parrochia de Montis./ Item plus, nota qualiter Guilhermus de Cavaroca, de Montis habitator, quitavit domino nostro Agennensi episcopo totam illam decimam quam ipse habebat in parrochia de Montis, et omne jus quod in predicta decima cessit, ac juravit, etc.\Parrochia de Montis./ Item plus, continetur qualiter Guilhermus de Cavaroca qui moratur in parrochia de Montis, gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi totam illam decimam quam ipse habebat in parrochia ecclesie de Montis et omnes alias Agennensis diocesis. Juravit, etc.

(435) – (AV15) = (DF15).

Moura, l.-d., cne de Francescas (47).

\Del Moular17 prope Francescas./ Item plus, continetur qualiter Jordanus ‹de› Frenlencisa), clericus resignavit domino nostro Agennensi episcopo decimam ecclesie del Montrar prope Franscecas, et omnes alias agennenses, ac juravit, etc.\Parrochia del Morar./ Item plus, continetur qualiter Jordanus de Frenclenxb), clericus, gratis quitavit domino nostro episcopo Agennensi decimam ecclesie del Morar prope Franscescas, ac omnes alias decimas diocesis Agennensis, ac juravit, etc.

a) Freuleuns B ou Freulemis B, D, Freneclairs C. — b) Freuclens B, D.

[f. 79rv]

[f. 80rv]


Notes

  1. Nom absent du n° 41 du catalogue mais présent dans AV et BF.
  2. Localité qui n’est pas identifiée dans Mussot-Goulard 1973, 242-244. “Alet” et “de Lad” ne sont peut-être qu’un même nom.
  3. Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (418).
  4. Possesseurs des castra de Pouy-sur-Osse et Estussan, Hommages 1286, 352 (n° 3, 6) 373 (n° 94). Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (151).
  5. Ecclesia de Mousenx, Diocèse de Condom, 133 (1326), 137 (1379), identifiée dans cette édition à “Maurens” (cne de Larroque-sur-Osse), en tout cas, sans doute proche de Larroque-sur-l’Osse.
  6. Cette paroisse ne figure dans aucun pouillé édité.
  7. B. de Fourcès, dam., fils de Bernard de Fourcès, chev., cède également la dîme de Mancied (1026). En 1288, Raymond de Fourcès et ses frères cèdent la dîme de Lartigue (589-1, 2), reprise en (1058). B. et Odon de Fourcès doivent les acaptes du castrum de Fourcès, dans Le Livre d’Agenais12 (n° 4/35). Hugues et Bernard détiennent le même castrum et des droits à Larroque-Fourcès, Hommages 1286, 353, (n° 12).
  8. Vianne de Gontaud procède à nouveau à une cession générale après sa séparation d’avec Amanieu VI son époux (445) ; sur cette femme peu ordinaire voir Simon 1993, 450, 455. Le procès en séparation a été engagé en 1266, Marquette 2010, 76.
  9. Pour les indications, les Albret voir notes de la cession (265). Amanieu VI meurt en 1270.
  10. Voir (171). L’historia condomiensis signale une église Saint-Saturnin à Canoas (= Cannes) ou Tornasole, relevant de l’abbaye de Condom (BnF, ms. lat. 5652, f. 24r).
  11. Capellanus de Fraxino, Diocèse de Condom, 135 (1326), 138 (1379), 143 (1384-1385).
  12. Cette paroisse ne figure sur aucun pouillé édité.
  13. Un Vital de Saint-Martin, bourgeois de Condom, et Raymond son fils, cèdent la même dîme en 1261 (932).
  14. Cappellanus de Sentsaut, Sassaup, Diocèse de Condom, 133 (1326), 137 (1379). Saint-Laurent de Sessaup, annexe de Corneillan en 1604 (Lacapère, 108), mais ce l.-d. (Massartic de Sassaut) de la cne de Montréal-du-Gers ne convient pas car éloigné de 17 km au sud-ouest de Fréchou et sous l’invocation de saint Laurent. Sosaut doit se situer dans l’archiprêtré de Villandraut, près de Fréchou, mais nous n’avons trouvé aucune indication. Durengues lit “Fosalt”, mais la première lettre est incontestablement un “s” et “Fosalt” ne correspond à rien d’identifiable, Notes Durengues (Fréchou).
  15. L.-d. proche de Rombœuf qui est à 1,5 km à l’est-nord-est du bourg de Fourcès et sur la cne de Fourcès, voir (757).
  16. Rombœuf, cne de Fourcès (32), prieuré N.-D. fondé en 1068 et rattaché ensuite à Cluny (Besse 1910, 145).
  17. Paroisse ne figurant dans aucun des pouillés édités. Peut-être le l.-d. Mourat, à 3, 3 km au nord-ouest de Francescas et 2 km à l’ouest-sud-ouest de Fieux.
Rechercher
Pessac
Chapitre de livre
EAN html : 9782356135063
ISBN html : 978-2-35613-506-3
ISBN pdf : 978-2-35613-508-7
ISSN : en cours
6 p.
Code CLIL : 3377; 3438
licence CC by SA

Comment citer

Lainé, Françoise, Simon, Pierre, avec la collaboration d’Ézéchiel Jean-Courret, “Édition du bullaire”, in : Lainé, Françoise, Simon, Pierre, avec la collaboration d’Ézéchiel Jean-Courret, Bullaire de l’évêché d’Agen, compilé par Jean Valier vers 1520. Les cessions de dîmes à l’évêque d’Agen, c. 1240-1290, Pessac, Ausonius éditions, collection Textes @quitains 1, 2023, 355-361, [en ligne] https://una-editions.fr/edition-du-bullaire-35-bulles-av-et-df [consulté le 06/11/2023].
10.46608/textesaquitains1.9782356135063.43
Illustration de couverture • Dos du bullaire de Valier ; signature de Jean Valier 1520 ©Archives départementales du Lot-et-Garonne.
Retour en haut
Aller au contenu principal