UN@ est une plateforme d'édition de livres numériques pour les presses universitaires de Nouvelle-Aquitaine

Édition du bullaire (491-503)

par

avec la collaboration d'Ézéchiel Jean-Courret

(490) – 41. – Bulles BJ et FG, articles (491) à (503).

Catalogue de 1790, n° 76 [1239-1287] : Ratification par Clément V des dons et concessions faites à l’évêque d’Agen du droit de dixme des paroisses de Saint-Germain près Nérac, Saint-Christophe de Fraixinet, Sainte-Marie del Morach près Fieux, Lafite près Moncrabeau, Laroque-Fourcès, Estussan, Fonfrède, Saint-Caprais près Ligardes, Caudaires près Nérac, Lompian, Saint-Laurens de Bilandraut près le Port Sainte-Marie, Saint-Cirice et Saint‹e›-Eumélie, depuis 1239 jusqu’en 12871.Catalogue de 1790, n°91 [1239-1287]: Ratification par Clément V des dons et concessions faites à l’évêque d’Agen du droit de dixme des paroisses de Saint-Germain près Nérac, Fraixinet, Sainte-Marie de Mourach, Lafite près Moncrabeau, Laroque-Fourcès, Estussan, Fontfrède, Saint-Caprais près Ligardes, Caudaires près Nérac, Lompiana), Bilandraut, Saint-Cirice et Sainte-Eumélie, depuis 1239 jusqu’en 1287.

a) Lonpian C.

(491) – Bulle originale, Arch. dép. de Lot-et-Garonne, G/G 4 (3) sur parchemin en deux parties correspondant à BJ :

Le document a été rogné à gauche et replié sur 3,5 à 5 cm à droite. Il est découpé par le milieu parallèlement au texte de la lettre apostolique en deux moitiés :

– moitié supérieure haute de 25 cm et large de 68, très détériorée, illisible au début et à la fin ; protocole initial, actes n° 1 à 5 et le début de l’acte 6 ;

– moitié inférieure haute de 25 cm et large de 68, plissée et illisible sur le bord droit ; fin de l’acte n° 6, actes n° 7 à 11 et protocole final.

Initialement, le document devait avoir un format analogue à la bulle 1 J 1475 : plus de 72 cm de large sur plus de 50 cm de haut.

Verso

[ ] Sancti Germani [ ]Eu]meliea).

|BJb)

EA6|EC3.

a) 11 lignes illisibles dans la coin inférieur droit de la moitié inférieure, perpendiculairement au bord droit. — b) Mention portée sous la précédente.

(492-1) – (BJ01) = (FG01).

Saint-Germain, ville de Nérac (47).

[f. 93v] \Sancti Germani./ Item plus, in quadam alia bulla cotata per litteram BJ continetur qualiter Arnaldus de Lart, burgensis de Neriaco, quitavit domino nostro Agennensi episcopo totam suam partem decime quam ipse habebat in parrochia Sancti Germani, juxta Neracum2, et omnes alias Agennensis diocesis, ac juravit, etc.[f. 197v] \Sancti Germani.› Item plus, in quadam alia bulla cotata per litteram FG describitur qualiter Arnaldus de Lart, burgensis de Neriaco, cessit, quitavit domino episcopo Agennensi totam suam partem decime quam ipsi habebat, percipiebat in parrochia Sancti Germani, juxta Neiriacum, et omnes alias decimas, si quas habebat in diocesi Agennensi, ac juravit, etc.

(492-2) – GG 4 (3) acte n° 1 = (BJ01), en grande partie détruit. 24 février 1248 n.s. ou 23 février 1258 n. s.

Guillelmo3 episcopo anno [ ] parrochia Sancti Germani, juxta Neracum [ ]. [Actum fuit anno Domini millesimo ducentesimo…] septimo […] VI die ab exitu Febroarii… [Testes sunt …] Arnaldus de Lissa, Fortius de Bodeissano.

(493) – (BJ02) = (FG02).

G/G 4 (3) acte n° 2 = (BJ02), en grande partie détruit.

Fréchou (Saint-Christophe) (32).

\Sancti Christofori./ Item plus, in eadem bulla continetur qualiter quedam domina Alamanna d’Estanhana)4, uxor quondam nobilis viri Vitalis de Casanova5, cessit domino nostro Agennensi episcopo decimam parrochie Sancti Christofori de Fraxino et omnes alias agennenses, ac juravit, etc.\Sancti Christofori de Fraxineb)./ Item plus, in eadem bulla describitur qualiter domina Alamanna d’Estahan, uxor quondam nobilis viri Vitalis de Cazanova, sua mera voluntate cessit, resignavit domino episcopo Agennensi decimam parrochie Sancti Christofori de Fraxinec) et omnes alias decimas quas habebat in diocesi Agennensi, ac promisit et juravit, etc.

a) … domina Alamanna d’Estahan… G/G4 (3). Alamnnias D.

(494-1) – (BJ03) = (FG03).

Moura (Sainte-Marie), l.-d., cne de Francescas (47).

Lahitte (Sainte-Marie), l.-d., cne de Moncrabeau (47).

\Parrochia Beate Marie del Morach, parrochia Sancte Marie de Fita6./ Item plus, continetur qualiter quidam Arnaldus Ramundi d’Alteches’a), domicellus de Fieux7 habitator, quitavit domino nostro Agennensi episcopo, ad faciendam eorum omniimodam voluntatem totam suam partem decime quam ipse habebat in parrochiis Sancte Marie del Morach prope castrum de Fieux, et Sancte Marie de La Fita prope Montem Caprelli, et omnes alias, juravit, etc.\Sancte Marie del Moroachb), Sancte Marie de Lafite./ Item plus, in hujusmodi bulla continetur qualiter Arnaldus Raymundi d’Alteissc), domicellus qui moratur apud castrum de Fieux, gratis cessit, quitavit domino episcopo Agennensi totam suam partem decime quam ipse habebat et possidebat in parrochia Sancte Marie del Moroachd) prope castrum de Fieux, et Sancte Marie de La Fite prope Montem Crapelli, et omnes alias decimas quas tenebat in tota diocesi Agennensi, ac promisit et juravit, etc.

a) Alteiss B, Altigiis C, dal Terhesi D. — b) Moriach B, C — c) Alteis D. — d) Morach C.

(494-2) – G/G4 (3), acte n° 3 = (BJ03), en grande partie détruit, décembre 1268.

[…Arnaldus Ramundi] de Alteishess’, domicellus qui moratur apud castrum de [ ] die ab introitu Decembris [ ] qui hanc cartam scripsi consensu Arnaldi Ramundi domicelli et in formam communem redegi anno Domini M CC LXVIII, regnante Alfonso comite [Tholosano …]

(495-1) – (BJ04) = (FG04).

G/G4 (3), acte n° 4 = (BJ04), en grande partie détruit.

Sanctus Johannes de Rupe Forcesii, l.-d. disparu, cne Larroque-sur-l’Osse (32).

\Sancti Johannis./ Item plus, continetur qualiter quidam dominus Hugonusa) Forcesii et domina Esclarmonda Forcesii, soror dicti Hugonis8, gratis quitaverunt domino nostro Agennensi episcopo totam illam partem decime quam habebat in parrochia ecclesie Sancti Johannis ‹de› Rupe Forcesii et omnes alias Agennensis diocesis, ac juravit, etc.\Sancti Johannis de Rupe Forcesii./ Item plus, in hujusmodi bulla continetur qualiter dominus Hugonusb) Forcesii et domina Esclarmondia Forcesii, soror dicti Hugonis, non cohacti, non decepti, sua libera voluntate per imperpetuum resignaverunt, quitaverunt domino episcopo Agennensi et ecclesie Agennensi totam [f. 198r] illam partem decime quam habebat vel habere debebat in parrochia ecclesie Sancti Johannis ‹de› Rupe Forcesii et omnes alias decimas, si quas habebat vel tenebat in tota diocesi Agennensi, ac promiserunt et juraverunt, etc.

a) Hugonis B. — b) Hugonis B, D.

(495-2) – G/G4 (3), acte n° 4 = (BJ04), en grande partie détruit. 24-25 novembre 1282-1287.

…Actum fuit hoc VI (ou VII) die exitus Novembris [ ] Philippo rege Francie, Edwardo rege Anglie, Johanne9 [episcopo Agennensi].

(496) – (BJ05) = (FG05).

G/G4 (3), acte n° 5, = (BJ05), en grande partie détruit.

Estussan, l.-d., cne de Lavardac (47).

[f. 94r] Item plus, continetur qualiter dominus Bernardus de Rupe, miles, dominus d’Estussano in sua parte10, resignavit decimam seu decimas domino nostro Agennensi episcopo quam et quas provenire debebant ab omnibus vineis suis in honore dicti castri {de} d’Estussano, ad vitam suam, ac promisit anno quolibet solvere collatoria) unam salmatam vindemie de decima de vineis quas habet in honore dicti castri. Post obitum vero ipsius promisit idem miles quod heredes sui solvant decimam de predictis vineis predicto episcopo, ac juravit, etc.\Cessio decimarum domini Bernardi de Rupe de vineis suis quas tenet in honore castri d’Estussano./ Item plus, in hujusmodi bulla describitur qualiter dominus Bernardus de Rupe, miles, dominus d’Estussano in sua parte, spontanea sua voluntate cessit, resignavit domino episcopo Agennensi decimam seu decimas que proveniet seu provenient ab omnibus vineis suis quas habet et tenet in honore castri d’Estussano vel alibi ubicumque, tali modo quod quolibet anno ad vitam suam quamdiu vixerit, idem mil{l}es promisit se soluturum unam salmatam vindemie de decima de vineis quas nunc habet in honore dicti castri. Et si fortas‹s›is ex tunc plantaretb) vineam seu vineas in terris suis quas ipse habet, promisit idem mil{l}es solvere decimam de dictis vineis dicto episcopo Agennensi. Post obitum vero ipsius promisit se facturum et procuraturum quod heredes sui solvant decimam de predictis vineis dicto episcopo Agennensi, ac promisit sine contradictione ulla facere, tenere, etc. Juravit, etc.

a) Sic cod. pour collectori ? — b) … et si fortassis extunc plantaret vel plantari fieret… G/G4.

(497-1) – (BJ06) = (FG06).

Fontarède, l.-d., cne de Moncaut (47).

\Parrochia Fontis Frigide./ Item plus, continetur qualiter Johanison de Calhauperosa), non deceptus sed gratis, quitavit domino nostro Agennensi episcopo decimam ecclesie Fontis Frigide et omnes alias Agennensis diocesis, ac juravit, etc.\Parrochia de Fontis Frigide./ Item plus, in hujusmodi bulla describitur qualiter Joenenhon de Calhauperesb) non deceptus suo proprio arbitrio et motu resignavit, quitavit domino episcopo Agennensi decimam ecclesie Fontis Frigide et omnes alias decimas diocesis Agennensis, etc. Juravit, etc.

a) Calhanperos D. — b) Calhamperos C, D.

(497-2) – G/G4 (3) acte n° 6 = (BJ06), fin de l’acte sur la moitié inférieure de la bulle. NB. Les numéros de ligne sont ceux du fragment correspondant à la moitié inférieure de l’acte.

[…] motu suo et arbitrio quitavit et resignavit et remisit pro se [ ]a) /2/ et poterat et erat visus habere modo quocumque in decima predicte ecclesie Fontis Frigide et in predictis decimis diocesis Agennensis [ ]b) /3/ episcopo Agennensi recipienti pro se et successoribus suis quod contra predictam abjurationem et contra predicta non veniet aliquo modo seu aliqua ratione seu aliqua consuetudine vel modo quocumque, nec impediet vel faciet per se nec per alium quominus dominus [episcopus…]c)/4/-ti. Et renunciavit predictus Joenshom gratis et spontanea voluntatem in virtute predicti juramenti omni consuetudini, omni prescriptioni et omni juri per que posset venire contra predicta per se vel per aliam personam in toto vel in parte. Actum fuit hoc [ ]d) /5/- dus, clericus, frater predicti Joenshom, magister Marcus, canonicus Sancti Caprasii Agennensis, P. Lamarca, Ar(naldus) B. Trosset, civis Agennensis et ego Arnaldus de Villa Bergonh, communis notarius qui hanc cartam scripsi utriusque consensu, anno Verbi incarnati M CCL[… Agennen-]e) /6/-si episcopo.

a) 46 cm illisibles. — b) 35 cm illisibles. — c) 9,5 cm illisibles. — d) 8 cm illisibles. — e) 7 cm illisibles.

(498-1) – (BJ07) = (FG07).

Saint-Caprais, l.-d., cne de La Romieu .

\Sancti Caprasii./ Item plus, continetur qualiter quidam Brunus de Ligardis, Bertrandus, Ramundus et Arnaldus, fratres dicti Bruni11, quitaverunt domino nostro Agennensi episcopo medietatem tocius decime parrochie ecclesie Sancti Caprasii prope Ligardisa), et omnes alias excepta tamen ab illa abjuracione illa parte quam dicti fratres in decima parrochie de Ligardis tenent in feudum a dicto domino episcopo, ac juravit, etc.[f. 198v] \Sancti Caprasii prope Ligardisb)./ Item plus, in eadem bulla describitur qualiter Brunus de Ligardis, Bertrandus et Raymundus et Arnaldus, fratres dicti Bruni, non cohacti sed suis propriis voluntatibus quitaverunt domino episcopo Agennensi medietatem tocius decime parrochie ecclesie Sancti Caprasii prope Ligardisc), et omnes alias diocesis Agennensis, excepta tamen ab illa abjuracione illa parte quam habent dicti fratres in decima parrochie ecclesie de Ligardis quam tenent in feudum a domino episcopo Agennensi, ac promiserunt et juraverunt, etc.

a) Sic cod. pour Ligardas. — b) Sic cod. pour Ligardas. — c) Sic cod. pour Ligardas.

(498-2) – G/G 4 (3), acte n° 7 = (BJ07), 9 août 1256.

NB. Les numéros de ligne sont ceux du fragment correspondant à la moitié inférieure de l’acte.

/6/⁋ Item, noverint universi presens publicum instrumentum inspecturi quod Brunus de Ligardis, Bertrandus et Ramundus et Arnaldus, fratres dicti Bruni, non decepti nec defraudati nec coacti nec vi nec dolo nec metu, non errantes nec aliqua cirumven[tione… ]a)/7/ motibus et arbitriis absolverunt, quitaverunt, remiserunt et renunciaverunt reverendo patri in Christo domino Guillelmo12 Dei gratia episcopo Agennensi, et successoribus suis medietatem totius decime parrochie ecclesie Sancti Ca[prasii […, excepta]b)/8/ ab illa abjuratione illa parte quem habent dicti fratres in decima parrochie ecclesie de Li‹g›ardis quam tenent in feudum a dicto domino episcopo Agennensi, et sibi faciunt pro eadem procurationem certam, et omnia alia jura et omnes actiones et rationes que et quas predicti /9/ in dicta medietate dicte decime parrochie ecclesie Sancti [Caprasii] et etiam in omni decima ejusdem ecclesie et in decimis predictis diocesis Agennensis et eas corporaliter tactis sacrosanctis Dei evangeliis penitus abjurarunt. Promittentes predicti fratres pro se et heredibus et […ab-]c) /10/-jurationem et contra predicta non venient aliquo modo seu aliqua ratione nec impedient vel facient per se nec per aliam personam quominus dominus episcopus predictus et successores sui predictas decimas percipiant plene libere et quiete. Et renunciaverunt predicti [ ]d) /11/ omni prescriptioni, omni usui et omni consuetudini per que possent venire contra predicta vel aliquid de predictis. Aisso fo fagi VIIII dias al intrat d’aost, anno Domini Mo CCo Lo VIo, Alfonso comite Tholosano, Willelmo Agennensi epicopo. Testes sunt dominus P. offi[cialis]13 [ ]e) /12/ qui hanc cartam recipit et eidem signum suum aposuit quam ego Helias Militis, communis notarius Agenni scripsi et in publicam formam redegi auctoritate consulum Agenni.

a) 8,5 cm illisibles. — b) 9,5 cm illisibles. — c) 9,5 cm illisibles.— d) 9,5 cm illisibles.— e) 9,5 cm illisibles.

(499-1) – (BJ08) = (FG08).

Cauderoue, l.-d., cne de Nérac (47).

\Parrochia de Caudeiros14./ Item plus, continetur qualiter Gualhardus de Lardo, civis Caturcensis15, quitavit domino nostro episcopo Agennensi omnem illam partem et totum illud jus quod habebat in decima parrochie ecclesie de Caudeiros prope Neiracum, et omnes alias agennenses, etc. Juravit, etc.\Parrochia de Caudeiros./ Item plus, in eadem bulla describitur qualiter Gailhardus de Lardo, civis Caturcencis et burgensis de Neiraco, non deceptus, sua spontanea voluntate quitavit, remisit domino episcopo Agennensi, omnem illam partem et totum illud jus quam et quod habebat et possidebat in decima parrochie ecclesie de Caudairos prope Neiracum, et omnes alias decimas diocesis Agennensis, ac juravit, etc.

(499-2) – G/G 4 (3), acte n°8 = (BJ08), 12 janvier 1257 n. s.

/12/⁋ Item : Noverint universi presens instrumentum inspecturi [ ]a) /13/ nec deceptus nec vi nec dolo nec metu nec aliqua circumventione ad hoc inductus sed sua mera [voluntate…]b), proprio motu suo et arbitrio, absolvit, quitavit, remisit et renunciavit pro se et heredibus suis et omnibus [ ]c)/4/ successoribus suis omnem illam partem et totum illud jus quam et quod habebat, tenebat et possidebat et habere, tenere et possidere debebat in decima parrochie ecclesie de Caudarros prope Nairiacum, et omnes alias decimas diocesis Agennensis et omnia jura et omnes [ ]d /15/ vel visus erat habere modo quocumque in predicta decima ecclesie de Caudarros vel aliis decimis diocesis Agennensis. Et eas tactis sacrosanctis evangeliis Dei penitus abjuravit, promittens pro se et heredibus et successoribus suis sub [ ]e) quo contra [ ]f) /16/-tione nec impediet nec faciet per se nec per aliam personam quominus dominus episcopus predictus et successores sui predictas decimas percipiant plene, libere et quiete. Et renunciavit gratis et spontanea voluntate [ ]g) omni pres[criptioni…]h) /17/[…]ai) vel aliquid de predictis. Actum fuit hoc XII die ab introitu Januarii anno Domini Mo CCo Lo VIo, Alfonso comite Tholosano, Willelmo Agennensi episcopo16. Testes sunt dominus P. officialis Agennensis17, B. de Nairiaco, Ar(naldus) de Agriffolio, […]usj) Maurelli et Ar(naldus) de Mon[ ]k) /18/ apposuit quas ego Helias Militis communis notarius Agenni scripsi et in publicam formam redegi auctoritate consulum Agenni.

a) 10 cm illisibles. — b) 9,5 cm illisibles.— c) 11 cm illisibles. — d) 11 cm illisibles.— e) 6 cm illisibles. — f) 11 cm illisibles. — g) 6 cm illisibles. — h)10 cm illisibles. — i) 2 mm illisibles. — j) 10 mm illisibles, début du nom. — k) 11 cm illisibles.

(500-1) – (BJ09) = (FG09).

G/G 4 (3), acte n° 9 = (BJ09) en grande partie détruit.

Lompian (Saint-Jean), l.-d., cne de Puch-d’Agenais (47).

Sanctus Johannes de Infontan, l.-d. Layac, cne de Mongaillard (47).

[f. 94v] \Sancti Johannis de Lompiahna), Sancti Johannis de Infontan18./ Item plus, continetur qualiter quidam Odo de Beduon, miles, et domina Grasenna d’Estussan, ejus uxor, et Odo et Arnaldus de Bedon19, fratres, eorum filii, gratis quitaverunt domino nostro Agennensi episcopo totam suam partem decime quam ipsi habebant in parrochiis Sancti Johannis de Lompianh et Sancti Johannis de Infontan prope castrum de Monte Guailhardo, et omnes alias decimas agennenses, ac juraverunt, etc.\Sancti Johannis de Lompiachn, Sancti Johannis de Vifontan./ Item plus, continetur qualiter Odo de Beduon, miles, et domina Grasenniab) d’Estussan, ejus uxor, et Odo et Arnaldus ‹de› Bedon, fratres, eorum filii, gratis quitaverunt domino episcopo Agennensi totam suam partem decime quam ipsi habebant seu tenebant in parrochiis Sancti Johannis de Lompialhn et Sancti Johannis de Vifontan prope castrum de Monte Gailhardo, et omnes alias decimas, si quas habebant vel habere debebant in diocesi Agennensi, ac juravit, etc.

a) Lompianh B, Lompianhii D. — b) Grasenna B, Graseuna D.

(500-2) – G/G 4 (3), acte n° 9 = (BJ09) en partie détruit, 1249-1264.

/18/⁋ Item : Notum sit quod Odon de Beduon, miles, et domina Grasenna d’Estussan, ejus uxor, […resi-]a)/19/-gnaverunt et abjuraverunt pro se et omnibus suis imperpetuum venerabili patri domino Guillelmo Agennensi episcopo et omnibus successoribus suis suam [partem decime] quam ipsi habebant et tenebant [ ]b)/20/ de Golhardo et omnes alias decimas quas habebant vel habere et percipere debebant in diocesi Agennensi. Et juraverunt tactis corporaliter sacrosanctis evangeliis Odon de Beduon et domina [Grasenna …]c)/21/ […]d) domini episcopi predicti et successorum ejus dictam decimam vel partem dicte decime vel aliarum decimarum in diocesi Agennensis nec impedient [… Au-]e)/22/-gusti. Testes Fortius de Padern, miles, Fortanerius de Terralobar, Arnal Willelmi […]f), presbiteri, Petrus Senhor [… regnante]g)/23/ Alfonso comite Tholosano, Guillelmo20 Agennensi episcopo [ ]h).

a) 18,5 cm illisibles. — b) 20,5 cm illisibles. — c) 22,5 cm illisibles. — d)10 mm illisibles, un mot ou fin d’un mot. — e) 33 cm illisibles. — f) 12 mm illisibles, un nom. — g) 40 cm illisibles. — h) 4 cm illisibles.

(501) – (BJ10) = (FG10).

G/G 4 (3), acte n° 10 = (BJ10), en grande partie détruit.

Saint-Laurent (47).

Item plus, continetur qualiter quidam Vitalis Barbaa), de Portu Sancte Marie, gratis dedit et concessit domino nostro Agennensi episcopo21 quartam partem tocius decime parrochie Sancti Laurencii de Valandrautb)22 ultra Garonam, prope Portum Sancte Marie, de totum jus quod ipse habebat in predicta decima, ac juravit, etc.[f. 199r] \Sancti Laurencii de Balandraut./ Item plus, in hujusmodi bulla describitur qualiter Vitalis Barba, de Portu Sancte Marie, gratis dedit et concessit in puram et perpetuam helemosinam, dimisit penitus et quitavit domino episcopo Agennensi quartam partem tocius decime parrochie Sancti Laurencii de Balandraut ultra Garonam, prope Portum Sancte Marie, et totum jus et partem quod et quam predictus Vitalis habebat in decima supradicta vel aliis diocesis Agennensis, ac juravit, etc.

a) Vitalis, lisible sur G/G 4 (3). — b) [Sancti] Laurentii [de B]aland[raut], idem.

(502-1) – (BJ11) = (FG11a), 30 novembre 1255.

G/G 4 (3), acte n° 11 = (BJ11), en grande partie détruit.

Saint-Cirice, l.-d., cne de Moncrabeau (47).

Saint-Aumély, l.-d., cne de Lannes.

\Sancti Ciricii23, Sancte Eumelie24. / Item plus, continetur qualiter quidam nobilis domina Vianna de Gontaldo25 cessit et quitavit domino nostro Agennensi episcopo ac successoribus suis omnes decimas parrochiarum Sancti Cirici et Sancte Eumeliea), et omnes alias decimas diocesis Agennensis, ac promisit quod inducet, quam cicius fieri poterit, Vitalem de Gontaldo26, filium suum, quathenus dictas decimas dicto episcopo resignare habeat, ac juravit.\Sancti Cirici, Sancte Eumelie./ Item plus, in eadem bulla describitur et continetur qualiter nobilis domina Vianna de Gontaldo cessit, quitavit domino episcopo Agennensi omnes decimas parrochiarum Sancti Ciricii et Sancte Eumelie et omnes alias decimas diocesis Agennensis ac juravit, etc.
 Datum ultimi instrumenti bulle : die ultima mensis Novembris anno Mo CCo Lo quinto.

a) [E]umelie, seul élément distinctif identifiable sur G/G 4.

(502-2) – G/G 4 (3), acte n° 11 = (BJ11), en grande partie détruit.27

[…] Guillelmo [Dei gratia episcopo Agennensi….Sancte] Eumelie… [Testes sunt ….] capellanus Montis Crapelli, W(illelmus) A(rnaldi) de Ludron, miles, A(rnaldus) de [… notarius de] Condomio.

(503) – (FG11b) – G/G 4 (3), protocole final très détérioré.

Datum in fine : Avenione, IIII nonas Junii pontifficatus nostri anno quarto et sigillo cum plumbo et ‹cordula› canapis rubei croceique coloris impendentibus, Romane curie more. Clemens papa.

[f. 95r]

BL voir supra BG, articles (467) à (482).

(BL01), (BL02), (BL03), (BL04), (BL05).

[f. 95v]

(BL06), (BL07), (BL08), (BL09), (BL10).

[f. 96r]

(BL11), (BL12), (BL13), (BL14), (BL15).


Notes

  1. 1256, 1257 et 1268, seules dates lisibles sur l’original de la bulle, s’inscrivent bien dans cette fourchette, de même que les références à Alphonse de Poitiers, comte de Toulouse, et Édouard I.
  2. Item a cappellano Sancti Germani prope Neriacum, Diocèse de Condom, 134 (1326), 138 (1379), 143 (1381-1382). Saint-Germain était une église du Petit-Nérac, sur la rive droite de la Baïse, Clémens, 1985 ; les éditeurs des Pouillés de la province de Bordeaux la placent sur la cne de Lavardac.
  3. Guillaume II (1247-1262).
  4. Peut-être “de Yspania”. Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (397) mais elle a des biens essentiellement à proximité de Castelmoron dont elle possède la seigneurie. “Estussan” (496) est plus concordant sur le plan géographique mais moins sur le plan graphique.
  5. De la famille de Cazeneuve mais Vital n’y est pas un prénom attesté par d’autres textes.
  6. L.-d. Lahitte, à 3 km au nord de Moncrabeau, dans la vallée de la Baïse, cimetière, site ecclésial sur la carte de Cassini. Diocèse d’Agen, 133, 136 (1379), 142 (1381-1382). Mussot-Goulard 1971b, 132 (carte).
  7. Voir éléments sur la famille d’Autièges dans les notes de la cession (154).
  8. Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (424).
  9. Jean Jerland (1282-1291), mais si l’on se fie à l’inventaire de 1790, l’acte est au plus tard de 1287.
  10. Même cession que (861) qui précise que les cessions concernent Saint-Pierre d’Estussan et Saint-Jean de Lausseignan. Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (149).
  11. Galabrun de Ligardès doit les acaptes de l’affar de Vicnau dans Le Livre d’Agenais, 10 (n° 3). Il possède le campinasum de Vicnau, Hommages 1286, 356 (n° 23). Brun et Raymond-Bernard cèdent la même dîme de Saint-Caprais (865) mais la gardent en fief. Bera de Ligardès et son fils, Petrus, bourgeois de Condom, cèdent Saint-Lary-de-Vilette (735). Un clerc de la famille laisse la dîme de Ligardès (507). Benacrix de Lad et son mari, A. de Ligardès, cèdent la dîme de Saint-Romain (923). Bonassias de Ligardès, veuve A. de Ligardès, abandonne celle de Lafitte (1069) ; les Ligardès sont des bourgeois de Condom, cf. Moussot-Goulard 1988, 179. Il s’agit d’une famille à la limite de la noblesse rendant hommage direct au suzerain, ses membres sont simplement qualifiés de domini dans les hommages de 1286 et de bourgeois de Condom, qualité paraissant dans (920) et que leur alliance avec les de Lad confirme, voir (418).
  12. Guillaume II (1247-1262).
  13. Un ou deux personnages de ce nom att. comme officiaux, en 1250-1251 et en 1260, Ryckebusch 2001, 180 (n° 56, 57).
  14. Saint-Jean de Cauderoue qui a le même curé en 1318 que Saint-Martin-le-Vieux, Saint-Germain et Tauziette, Notes Durengues (Nérac). Le site ecclésial de Saint-Jean de Cauderoue existait encore en 1792, Notes Durengues (Barbaste), il s’agissait d’un hameau de la vallée de la Gélise, à 4 km au sud de Barbaste et 4 km à l’ouest de Nérac. La carte de Cassini le place plutôt sur la rive droite de la Gélise (Nérac) que de l’autre côté (Barbaste).
  15. Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (418). La lecture “Caturcensis” est surprenante et impossible à confronter à l’original. N’étaient “civis” et la concordance des deux versions, on songerait à une erreur pour “Condom”.
  16. Probablement Guillaume II (1247-1262).
  17. Un ou deux personnages de ce nom att. comme officiaux, en 1250-1251 et en 1260, Ryckebusch 2001, 180 (n° 56, 57).
  18. Paroisse ne figurant sur aucun pouillé édité, aucun nom ne correspond, même de loin, sur la carte de Cassini. Dubois propose “Pifontan” ou “Puifontan,” sans indiquer de localisation. Il faut plutôt l’identifier à Infontan, église ruinée au l.-d. actuellement disparu de Layac (carte de Cassini) à 1 km au sud-sud-ouest de Montgaillard, cf. Beschi 1993, 79, 96.
  19. Odon Beduon possède le castrum de Mongaillard, Hommages 1259, 18 (n° 5). Voir éléments sur la famille dans les notes de la cession (200-1).
  20. Guillaume II (1247-1262) ou Guillaume III (1263-1264).
  21. Item a cappellano Sancti Laurencii prope Portum Beate Marie, Diocèse de Condom, 134 (1326), 138 (1379), 143 (1381-1382). Saint-Laurent de Thouars.
  22. Don fait à Guillelmo Dei gratia episcopo Agennensi (G/G 4), probablement Guillaume II (1247-1262).
  23. Item a cappellano Sancti Cirici, Diocèse de Condom, 133 (1326), 136 (1379), 141 (1381-1382).
  24. Sainte-Eumélie, petite église rurale à 4,2 km à l’est de Mézin et 5,5 km au nord-ouest de Moncrabeau, elle existait encore en 1796, cf. Notes Durengues (Mézin). Annexe de Saint-Cla d’Artigues en 1604 (Lacapère, 109).
  25. Sur cette femme à forte personnalité voir (425).
  26. Seule attestation qu’elle ait eu un enfant, (à moins qu’il ne s’agisse d’une erreur pour patrem car son père s’appelait Vital). En 1271, elle partage ses biens car elle n’a pas d’héritier direct (Higounet 1984, 12).
  27. Guillaume II (1247-1262).
Rechercher
Pessac
Chapitre de livre
EAN html : 9782356135063
ISBN html : 978-2-35613-506-3
ISBN pdf : 978-2-35613-508-7
ISSN : en cours
10 p.
Code CLIL : 3377; 3438
licence CC by SA

Comment citer

Lainé, Françoise, Simon, Pierre, avec la collaboration d’Ézéchiel Jean-Courret, “Édition du bullaire”, in : Lainé, Françoise, Simon, Pierre, avec la collaboration d’Ézéchiel Jean-Courret, Bullaire de l’évêché d’Agen, compilé par Jean Valier vers 1520. Les cessions de dîmes à l’évêque d’Agen, c. 1240-1290, Pessac, Ausonius éditions, collection Textes @quitains 1, 2023, 393-403, [en ligne] https://una-editions.fr/edition-du-bullaire-41-bulles-bj-et-fg [consulté le 06/11/2023].
10.46608/textesaquitains1.9782356135063.49
Illustration de couverture • Dos du bullaire de Valier ; signature de Jean Valier 1520 ©Archives départementales du Lot-et-Garonne.
Retour en haut
Aller au contenu principal